Blog

“નમો લક્ષ્મી યોજના” ગુજરાત સરકાર દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી એક કલ્યાણકારી યોજના છે,

યોજનાના મુખ્ય મુદ્દાઓ:

• લાભાર્થી:
• ગુજરાત રાજ્યની ધોરણ 9 થી 12 માં અભ્યાસ કરતી દીકરીઓ.
• સહાયની રકમ:
• આ યોજના હેઠળ ધોરણ 9 થી 12 નો અભ્યાસ પૂર્ણ કરવા પર પાત્રતા ધરાવતી દરેક દીકરીને કુલ ₹50,000 સુધીની આર્થિક સહાય મળવાપાત્ર રહેશે.
• સહાયનું વિતરણ:
  • ધોરણ 9 અને 10: આ ધોરણો માટે કુલ ₹20,000 ની સહાય ચૂકવવામાં આવશે.
    • શૈક્ષણિક વર્ષ દરમિયાન 10 મહિના માટે માસિક ₹500 મુજબ વાર્ષિક ₹5,000 પ્રમાણે બંને વર્ષના મળી કુલ ₹10,000 ચૂકવવામાં આવશે.
    • બાકીના ₹10,000 ધોરણ 10 ની બોર્ડ પરીક્ષા પાસ કર્યા પછી મળવાપાત્ર રહેશે.
  • ધોરણ 11 અને 12: આ ધોરણો માટે કુલ ₹30,000 ની સહાય ચૂકવવામાં આવશે.
    • શૈક્ષણિક વર્ષ દરમિયાન 10 મહિના માટે માસિક ₹750 મુજબ વાર્ષિક ₹7,500 પ્રમાણે બંને વર્ષના મળી કુલ ₹15,000 ચૂકવવામાં આવશે.
    • બાકીના ₹15,000 ધોરણ 12 ની બોર્ડ પરીક્ષા પાસ કર્યા પછી મળવાપાત્ર રહેશે.
• પાત્રતા માપદંડ:
  • વિદ્યાર્થીની ગુજરાત રાજ્યની વતની હોવી જોઈએ.
  • ધોરણ 9 થી 12 માં સરકારી, અનુદાનિત અથવા ખાનગી માધ્યમિક અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતી હોવી જોઈએ.
  • સરકારી નિયમ અનુસાર શાળામાં વિદ્યાર્થીનીની પૂરતી હાજરી હોવી જોઈએ.
  • જે વિદ્યાર્થીનીઓએ ધોરણ-8 પૂર્ણ કર્યા બાદ ધોરણ 9 માં પ્રવેશ મેળવેલ હોય અને જેમના કુટુંબની વાર્ષિક આવક ₹6 લાખ કે તેથી ઓછી હોય, તેમને પણ આ યોજનાનો લાભ મળી શકે છે. (નોંધ: સરકારી અને અનુદાનિત શાળામાં અભ્યાસ કરતી વિદ્યાર્થીનીઓ માટે આવક મર્યાદા લાગુ પડતી નથી.)
• ઉદ્દેશ્ય:
  • દીકરીઓને માધ્યમિક અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શિક્ષણ માટે પ્રોત્સાહિત કરવી.
  • શાળા છોડી દેવાના દરને ઘટાડવો.
  • દીકરીઓના પોષણ અને આરોગ્યની સ્થિતિમાં સુધારો કરવો.
• અરજી પ્રક્રિયા: આ યોજનાના સુચારૂ સંચાલન માટે “નમો લક્ષ્મી પોર્ટલ” અમલી બનાવવામાં આવ્યું છે.

નમો લક્ષ્મી યોજના: વધુ વિગતો

નમો લક્ષ્મી યોજના ગુજરાત સરકાર દ્વારા દીકરીઓના શિક્ષણ અને સશક્તિકરણ માટે શરૂ કરાયેલી એક મહત્વાકાંક્ષી પહેલ છે. આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ધોરણ 9 થી 12 સુધી દીકરીઓના શાળાકીય અભ્યાસને પ્રોત્સાહન આપવાનો અને તેમને આર્થિક રીતે મદદ કરવાનો છે જેથી તેઓ ઉચ્ચ શિક્ષણ મેળવી શકે. ચાલો આ યોજનાની કેટલીક વધુ વિગતો જોઈએ:

યોજનાના ઉદ્દેશ્યોનું વિસ્તૃતિકરણ:

આ યોજના માત્ર આર્થિક સહાય પૂરી પાડવા પૂરતી સીમિત નથી, પરંતુ તેના વ્યાપક ઉદ્દેશ્યો છે:

• શાળા છોડવાનો દર ઘટાડવો (Reducing Dropout Rate): ઘણીવાર આર્થિક કારણોસર કે સામાજિક દબાણ હેઠળ દીકરીઓ ધોરણ 8 કે 10 પછી શાળા છોડી દેતી હોય છે. આ યોજના આર્થિક પ્રોત્સાહન આપીને તેમને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શિક્ષણ ચાલુ રાખવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.
• શૈક્ષણિક સશક્તિકરણ (Educational Empowerment): દીકરીઓને ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ પૂરું પાડવું અને તેમને આત્મનિર્ભર બનાવવું એ આ યોજનાનો પાયાનો સિદ્ધાંત છે.
• કન્યા કેળવણીને પ્રોત્સાહન (Promoting Girl Child Education): સમાજમાં દીકરીઓના શિક્ષણનું મહત્વ સ્થાપિત કરવું અને તેમના ભવિષ્યને ઉજ્જવળ બનાવવામાં મદદ કરવી.
• આર્થિક બોજ હળવો કરવો (Easing Financial Burden): વાલીઓ પર દીકરીઓના શિક્ષણ પાછળ થતા ખર્ચનો બોજ ઘટાડવો, જેથી તેઓ દીકરીઓને ભણાવવા માટે વધુ પ્રોત્સાહિત થાય.
• પોષણ અને આરોગ્ય સુધારણા (Improving Nutrition and Health): પરોક્ષ રીતે, આર્થિક સહાય દીકરીઓના પોષણ અને આરોગ્ય પર પણ સકારાત્મક અસર કરી શકે છે, કારણ કે પરિવાર પાસે શિક્ષણ સાથે અન્ય મૂળભૂત જરૂરિયાતો પૂરી પાડવા માટે પણ વધુ સાધનો ઉપલબ્ધ બનશે.

સહાયની વિતરણ પદ્ધતિ (Distribution Method of Aid):

₹50,000 ની કુલ સહાય જુદા જુદા તબક્કામાં ચૂકવવામાં આવે છે જેથી દીકરીઓ નિયમિતપણે અભ્યાસ ચાલુ રાખે:

• ધોરણ 9 અને 10:
  • માસિક સહાય: દર મહિને ₹500 (10 મહિના માટે) એટલે કે વાર્ષિક ₹5,000. આ રકમ ધોરણ 9 અને 10 એમ બંને વર્ષ માટે ચૂકવવામાં આવે છે, જે કુલ ₹10,000 થાય છે. આનાથી દીકરીઓને સ્કૂલે જવાનો પ્રોત્સાહન મળે છે અને નાના-મોટા શૈક્ષણિક ખર્ચાઓમાં મદદ મળે છે.
  • ધોરણ 10 પાસ કર્યા પછી: ₹10,000 ની એકસામટી રકમ ત્યારે મળે છે જ્યારે દીકરી ધોરણ 10 ની બોર્ડ પરીક્ષા સફળતાપૂર્વક પાસ કરે છે. આ રકમ ધોરણ 11 માં પ્રવેશ લેવા માટે પ્રોત્સાહન પૂરું પાડે છે.
• ધોરણ 11 અને 12:
  • માસિક સહાય: દર મહિને ₹750 (10 મહિના માટે) એટલે કે વાર્ષિક ₹7,500. આ રકમ ધોરણ 11 અને 12 એમ બંને વર્ષ માટે ચૂકવવામાં આવે છે, જે કુલ ₹15,000 થાય છે. ઉચ્ચતર માધ્યમિક શિક્ષણમાં વધતા ખર્ચને પહોંચી વળવા આ વધેલી રકમ મદદરૂપ થાય છે.
  • ધોરણ 12 પાસ કર્યા પછી: ₹15,000 ની એકસામટી રકમ ત્યારે મળે છે જ્યારે દીકરી ધોરણ 12 ની બોર્ડ પરીક્ષા સફળતાપૂર્વક પાસ કરે છે. આ રકમ તેમને કોલેજમાં પ્રવેશ લેવા અથવા આગળના અભ્યાસ માટે આર્થિક ટેકો પૂરો પાડે છે.

આ પદ્ધતિ સુનિશ્ચિત કરે છે કે વિદ્યાર્થીનીઓ શાળામાં નિયમિત હાજરી આપે અને પોતાનો અભ્યાસ પૂર્ણ કરે.

પાત્રતા માપદંડનું સ્પષ્ટીકરણ (Clarification of Eligibility Criteria):

• રહેઠાણ: વિદ્યાર્થીની ગુજરાત રાજ્યની વતની હોવી ફરજિયાત છે.
• શાળાનો પ્રકાર: આ યોજના સરકારી, અનુદાનિત (ગ્રાન્ટેડ) અને ખાનગી (સેલ્ફ-ફાઇનાન્સ્ડ) માધ્યમિક અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતી દીકરીઓ માટે ઉપલબ્ધ છે.
• હાજરી: શાળામાં નિયમિત હાજરી જાળવવી અનિવાર્ય છે. હાજરીના ચોક્કસ નિયમો શાળા અને શિક્ષણ વિભાગ દ્વારા નિર્ધારિત કરવામાં આવે છે.
• આવક મર્યાદા (Income Limit):
  • સરકારી અને અનુદાનિત શાળામાં અભ્યાસ કરતી વિદ્યાર્થીનીઓ માટે: કોઈ આવક મર્યાદા લાગુ પડતી નથી. આ એક મહત્વનો મુદ્દો છે જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે આર્થિક સ્થિતિને ધ્યાનમાં લીધા વિના તમામ સરકારી અને ગ્રાન્ટેડ શાળાની દીકરીઓને લાભ મળે.
  • ખાનગી શાળામાં અભ્યાસ કરતી વિદ્યાર્થીનીઓ માટે: કુટુંબની વાર્ષિક આવક ₹6 લાખ કે તેથી ઓછી હોવી જોઈએ. આનાથી એ સુનિશ્ચિત થાય છે કે ખાનગી શાળામાં ભણતી જરૂરિયાતમંદ દીકરીઓને પણ આ યોજનાનો લાભ મળે.

અરજી પ્રક્રિયા અને દેખરેખ (Application Process and Monitoring):

• આ યોજના માટે નમો લક્ષ્મી પોર્ટલ બનાવવામાં આવ્યું છે. આ પોર્ટલ દ્વારા અરજીઓ કરી શકાય છે અને યોજનાના અમલીકરણ પર નજર રાખી શકાય છે.
• સામાન્ય રીતે, શાળા દ્વારા જ વિદ્યાર્થીનીઓની વિગતો પોર્ટલ પર અપલોડ કરવામાં આવે છે અને શાળા જ આ પ્રક્રિયામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.
• આ યોજનાના લાભો સીધા વિદ્યાર્થીનીઓના બેંક ખાતામાં (DBT – Direct Benefit Transfer) જમા કરવામાં આવે છે, જેથી પારદર્શિતા જળવાઈ રહે.