ગિર નેશનલ પાર્ક (Sasan Gir)
📍 સાસણ ગિર વિશેની જાણકારી
ગિર નેશનલ પાર્ક ભારતના ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલું છે. આ અભયારણ્ય વિશ્વપ્રસિદ્ધ છે કારણ કે અહીં Asiatic Lionsનો એકમાત્ર પ્રાકૃતિક નિવાસ છે.
🐾 મુખ્ય માહિતી:
- સ્થળ: જુનાગઢ જિલ્લો, ગુજરાત
- સ્થાપના: 1965માં
- વિસ્તાર: લગભગ 1,412 ચોરસ કિલોમીટર
- વિશેષતા: એશિયાટિક સિંહો માટે દુનિયાનો એકમાત્ર ઘર
- અન્ય પ્રાણીઓ: ચિત્તલ, નીલગાય, ચીતા, તિરસાટ, રીંછ, તાડો, મગર વગેરે
- પક્ષીઓ: લગભગ 300થી વધુ પ્રકારના પક્ષીઓ જોવા મળે છે
- વનસ્પતિ: સાગ, સાળ, સેંસવી, તાડ વગેરે
🧭 પ્રવાસ સમય:
- સરસ સમય: ઓક્ટોબરથી જૂન (નવેમ્બરથી માર્ચ શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે)
- પાર્ક બંધ રહે છે: 16 જૂનથી 15 ઓક્ટોબર (વરસાદ દરમિયાન)
🦁 શું જોઈ શકાય?
- સફારી ટૂર: જીપ સફારી દ્વારા સિંહ દર્શન
- દેળા વિસ્તાર: ટ્રેકિંગ અને પ્રકૃતિ અભ્યાસ માટે
- ક્રોકોડાઇલ ફાર્મ: મગરોનું સંરક્ષણ કેન્દ્ર
- કમલેશ્વર ડેમ: પક્ષીઓ અને જંગલી જીવ જોવા માટે ઉત્તમ સ્થળ
🚌 કેવી રીતે પહોંચશો?
- હવાઈ માર્ગ: નિકટમ એરપોર્ટ – દિયુ (110 કિમી) અથવા રાજકોટ (160 કિમી)
- ટ્રેન માર્ગ: સાશન રેલવે સ્ટેશન (જ્યાથી ગિર નજીક છે)
- રોડ માર્ગ: રાજકોટ, જુનાગઢ અને દિયુથી સરળ બસ અને ટૅક્સી ઉપલબ્ધ
🏨 રહેવાની વ્યવસ્થા:
- પાર્ક નજીક ઘણા રિસોર્ટ અને ગેસ્ટ હાઉસ ઉપલબ્ધ છે
- ગુજરાત ટૂરિઝમના લોજ પણ ઉપલબ્ધ છે
🌿 ગિર અભયારણ્યનો ઇતિહાસ
ગિરનું મહત્વ ત્યારે વધ્યું જ્યારે 19મી સદીના અંતે એશિયાટિક સિંહો અતિ દુર્લભ થઈ ગયા હતા. તેનો મુખ્ય આશરો માત્ર ગિર જ રહ્યો હતો. નৱાબસાહેબ મહોબતખાનજી (જુનાગઢના નৱાબ) દ્વારા આ વિસ્તારનું રક્ષણ 1900ની આસપાસ શરૂ થયું હતું. ત્યાર પછી 1965માં તેને રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું.
🦁 એશિયાટિક સિંહ વિશે ખાસ જાણકારી
- વૈજ્ઞાનિક નામ: Panthera leo persica
- કદમાં આફ્રિકન સિંહ કરતાં થોડા નાનાં
- મુખ્યત્વે પુરૂષ અને સ્ત્રીઓ અલગ જૂથમાં રહે છે
- મુખ્ય આહાર: હરણ, વનસૂઅર, નીલગાય, વગેરે
- હવે માત્ર ગિર જ એનું કુદરતી નિવાસસ્થાન છે
🏕️ સફારી વિગતો
સફારી પ્રકાર:
- જીપ સફારી (સવાર અને સાંજ બંને સમયે)
- પ્રવાસીઓ માટે ફોરેસ્ટ વિભાગ દ્વારા નિયમિત રીતે પર્મિટ આપવામાં આવે છે
સફારી ઝોન:
- જીરાપુર ઝોન
- બાબા રામદેવ ઝોન
- સંવસરાણા ઝોન
- કોદલધામ ઝોન
બુકિંગ:
- ઓનલાઈન બુકિંગ ગુજરાત ફોરેસ્ટ ડિપાર્ટમેન્ટની વેબસાઇટ
- ID પુરાવા આવશ્યક (આધાર કાર્ડ, પાસપોર્ટ, વગેરે)
📸 અન્ય આકર્ષણો
- કમલેશ્વર ડેમ: મગરો જોવા માટે જાણીતું
- દેળા ટેકડી: ટ્રેકિંગ માટે ઉત્તમ સ્થળ
- ગિર ઇન્ટરપ્રેટેશન ઝોન – દેળા: અહીં માઉન્ટેડ સફારી અને મ્યુઝિયમ છે
- સકરબાગ ઝૂ (જુનાગઢ): શાસક નવાબ દ્વારા સ્થાપિત કરાયેલ પ્રાણી ઉદ્યાન
🛏️ રહેવાની સગવડ
- ગુજરાત ટૂરિઝમના લોજ: સુવિધાયુક્ત અને ભરોસાપાત્ર
- ખાસ રિસોર્ટ્સ: ખારસા ગિર, દેળા રિસોર્ટ, ફર્ન રિસોર્ટ વગેરે
- બજેટ હોટલ્સ: સાસણ અને જુનાગઢમાં ઉપલબ્ધ
🔐 સાવચેતી અને નિયમો
- પ્રાણીઓને ખાવાનું આપવું નહી
- મોબાઇલ ફોન શાંતિથી વાપરવો જોઈએ
- જે માર્ગ બતાવવામાં આવે છે એ જ માર્ગ પર જવું
- ફોટોગ્રાફી માટે ફી લાગૂ પડી શકે છે
- સફારી માટે સમયપત્રકનું પાલન કરવું આવશ્યક છે
🗺️ ગિરના આસપાસના પર્યટન સ્થળો
- સોમનાથ મંદિર (≈ 65 કિમી):
પવિત્ર 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક. સમુદ્રકાંઠે વસેલું અને શિવભક્તિનું કેન્દ્ર. - દિવ (≈ 110 કિમી):
દરિયાકાંઠે વસેલું કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ. દિવ કિલ્લો, નાગોઆ બીચ, ઘંતીયાળી ચોક વગેરે જાણીતા સ્થળો. - જુનાગઢ (≈ 55 કિમી):
ઐતિહાસિક નગર જેમાં ઉપરકોટ કિલ્લો, મહાબત મકબરો, અશ્વત્થામાના પગલાં, અને ગિરનાર પર્વત શામેલ છે. - ગિરનાર પર્વત:
ટ્રેકિંગ માટે ખૂબ લોકપ્રિય. અહીં 10,000થી વધુ પગલાં ચઢીને ગુરૂ દત્તાત્રેયના મંદિરે પહોંચી શકાય છે.
🌳 પર્યાવરણ અને જીવનશૈલી
- સ્થાનિક લોકો: માલધારી નામના ગિર વિસ્તારમાં વસવાટ કરતા લોકો પશુપાલન કરે છે. તેઓ ગૌરક્ષક તરીકે પણ ઓળખાય છે.
- પરંપરાગત જીવનશૈલી: ઘાસચારો, પશુપાલન, દૂધ-ઉત્પાદન. પાયા પર સંસ્કૃતિ સાથે ગાઢ જોડાણ.
🍲 સ્થાનિક ભોજન
- મોટા લોટના રોટલા (મકાઈ કે બાજરીના),
- શાક
- છાસ અને લસણની ચટણી,
- દૂધ, દહીં અને ઘીનું વ્યાપક ઉપયોગ
📚 જ્ઞાન માટેનાં કેન્દ્રો
- ગિર ઇન્ટરપ્રેટેશન ઝોન (દેળા):
પ્રવાસીઓ માટે શિક્ષણાત્મક કેન્દ્ર જ્યાં જીવવિજ્ઞાન અને ગિરના ઇકોસિસ્ટમ વિશે માહિતી મળે. - ગિર ઇકો ટૂરિઝમ કેન્દ્રો:
સ્થાનિક બાળકો અને યુવાનો માટે પર્યાવરણ શિક્ષણ અને જંગલ પ્રેમ જગાવવા તાલીમ કેન્દ્રો.
📅 વિશેષ મેળા અને તહેવારો
- ગીરનાર મેળો: annually થતો ધાર્મિક મેળો
- માલધારી લોક ઉત્સવો: પરંપરાગત નૃત્ય-સંગીત, પોશાક અને ખેતી-પશુપાલન દર્શાવતો
🧭 ટુર ગાઇડ સુવિધાઓ
- સ્થાનિક પ્રમાણિત ગાઇડ દ્વારા તમે જીપ સફારી દરમિયાન વધુ સારી માહિતી મેળવી શકો છો
- કેટલાક રિસોર્ટ “ટ્રાઇબલ વિલેજ ટૂર” જેવી વિશિષ્ટ પ્રવૃત્તિઓ પણ આપે છે
